نوروز خوانی آیینی کهن از اجداد گیلانی است - مجله گیلاسفا

فرهنگ هر قوم و ملتی ترکیبی از اعتقادات، باورها، اسطوره ها، آئین ها، مراسم و به طور کلی شیوه ها و الگوهای زندگی است که درطول تاریخ به وسیله پیشینیان و اجداد انسانها ساخته و پرداخته شده و طی فرآیند جامعه پذیری از نسلی به نسل دیگر منتقل و موجب تداوم و حفظ الگوهای اجتماعی و فرهنگی در جامعه می گردد.

همینطور فرهنگ مردم گیلان نیز مانند تمامی فرهنگ های شفاهی و مردمی، در فراخنای زمان و از عناصر اسطوره ای و آئینی شکل گرفته و نمایش های آئینی، بخشی جدایی ناپذیر از این فرهنگ بشمار می رود.

نوروز، آئینی برای زنده شدن و اعتباری به وسعت هزاران هزار سال در آستانه نوروز نوای نوروزخوانانش هر لحظه نزدیکتر می گردد و چنین می خوانند: بهار آمد، بهار آمد همه گل ها شکفته /سر هر شاخه گل، بلبل نشسته/ مبارک بادتون، نو سالتون باشد مبارک/ به حق حرمت سوره تبارک...

گیلان با پیشینه ای کهن سرشار از آئین ها و مراسمی است که هر یک در فصل، زمان و مکان خود اجرا می گردد و هر یک نشانگر فرهنگی کهن است و امروز براساس تعاریف نو گردشگری این آئین ها با تمام داشته هایش عاملی در راستای توسعه این صنعت نوپاست و نوروز خوانی کهن آئینی است که خوش خبری بهار را سر می دهند و اینک سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان در کنار تاکید بر رعایت شیوه نامه های بهداشتی عنوان نمود: نوروز خوانی در سراسر استان برگزار می گردد.

پیشواز نوروزی

محمد بشرا، از محققان و مفاخر گیلان در کتاب دانشنامه فرهنگ و تمدن گیلان می گوید: اسطوره ها، جشن ها و آئین های کهن ایران باستان در گیلان متأثر از اوضاع طبیعی، جغرافیایی، تاریخی و معیشتی این سرزمین برای ماندگاری از لحاظ ساختار، نوع روایت و حتی باورهای عامیانه دگرگونی ها و تغیراتی را پذیرفته اند.

وی در زمینه مراسم پیشواز نوروزی در گیلان نیز معتقد مینویسد: این مراسم بین فاصله دو زمان کهنه و نو برگزار می گردد؛ زمانی که دوره کهنه رو به اتمام و زمان نو با نوزایی و تنو حیات طبیعت در پیش رو است.

پژوهشگر آئین ها و فرهنگ های گیلان، ادامه می دهد: مراسم استقبال از جشن نوروز شروع می گردد، خانه ها، مغازه ها و خیابان ها خاکروبی و پاک می شوند و دانه های عدس و گندم را می خیسانند و در ظرفها می رویانند.

بشرا پیرامون اینکه نوروز خوانی آیینی کهن از اجداد گیلانی است، اضافه می نماید: مراسم پیشواز از نوروز اغلب جنبه تمثیلی دارد و در ارتباط با نوزایی طبیعت است. مردم گیلان نیز با آئین های نمایشی چون عروسه گولی، رابرچره، نوروزخوانی، چهارشنبه سوری و شال اندازی به استقبال نوروز خجسته می فرایند.

وی نوروزی خوانی را نوعی مطلع سازی مردم از بهار و نوروز می داند و می گوید: نوروزخوانان افراد شناخته شده و انگشت شمار باسواد روستایی بودند و در هر گروه نوروزخوان فرد مسن تر اشعار اصلی نوروز را می خواند و بقیه تکرار می کردند ... بهار آمد جوانان خیر ببینند / گل عشرت به کام دل بچینند/ جوانان شما داماد گردند/ عروسان صاحبه گاهواره فرزند/ به یاسین و به طاها و تبارک / شوما را سال نو باشد مبارک.

وی نمایش های آئینی چون عروسه گولی (جنگ بین زمستان و بهار با نمادی از غول و عروس) و رابرچره (چراننده آهو) را در ساده ترین شکل خود نمادی از بازگشت یا نزدیک شدن خورشید به برج و اعتدال بهاری و رستاخیز زندگانی می داند.

بشرا می گوید: نان سفره نوروزی بیشتر از جنس کوماچ، کشتا یا خولفا نان (نانی مهیا از کدو حلوایی)، نان برنجی بود که تمامی از آرد برنج پخته می شدند و آجیل نوروز هیچ گاه از بازار خریداری نمی شد و اجزای آن تخم صیفی، دانه های بلال، نخود، عدس و برنج بود که پس از خیساندن برشته می کردند. وی شاد بودن و دلخوشی را مهمترین خصیصه مردمان در نوروز می داند.

مفاخر در کنار میهمانان نوروز

گیلان کهن، سرزمین باران و فرهنگ مفاخرش همچنان پرقوت و راسخ همانند هیرکانیان هزاران ساله اش یک به یک سایه سار کشور و جهانیان شده اند و گاه به گاه تبلور فرهنگ این سرزمین، فروزان بخش خانه همسایه می گردد و البته ای افسوس وار که گاه مردمان سرزمینش چه اندک از آنان می دانند اما در خبری دیگر به یمن نوروز سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان از بهره مندی حضور مفاخر گیلانی در کنار میهمانان نوروزی در اماکن تاریخی و گردشگری استان در طول تعطیلات نوروزی 1401 اطلاع داد.

جهانی با اشاره به اجرای این طرح برای نخستین بار در استان گیلان گفت: مقرر شد با حضور مفاخر استان گیلان در محل اماکن تاریخی و گردشگری استان گیلان، داشته های فرهنگی و تمدن غنی مردمان منطقه ها مختلف استان به شکلی صحیح به گردشگران معرفی گردد.

جهانی با اشاره به مزیت های حضور مفاخر گیلانی اضافه نمود: استان گیلان از ظرفیت های فرهنگی، علمی و تاریخی ارزشمندی برخوردار است و احتیاج است با اجرای برنامه های مدون ضمن معرفی این داشته ها به شکل هدفمند، از این گنجینه غنی برای الگو سازی برای نسل نو بهره گرفت.