سیاره های سرگردان؛ مسافران آواره کهکشان - مجله گیلاسفا

خبرنگاران| بیشتر سیاره های شناخته شده در مداری به دور ستاره ای گردش می کنند. این سیاره ها، که شامل زمین نیز می شوند از گرما و نور ستاره بهره می برند و نور منتشر شده از این ستاره ها این امکان را به ما میدهد تا بتوانیم سیارات را نیز ببینیم. اما همچنین سیاراتی نامرئی نیز وجود دارند که از دید ما پنهان شده و در کیهان شناور و رها هستند. این سیارات تاریک و تنها، هیچ ستاره ای ندارند که در مداری به دور آن گردش کنند، هیچ نوری بر آن ها تابیده نمی شود و هیچ حرارتی از آن ها ساطع نمی شود. این سیارات، سیارات سرگردان هستند و منجمان به تازگی یکی از آن ها را پیدا کرده اند که تقریبا هم اندازه زمین است.

به گزارش خبرنگاران؛ سیاره ها از مواد باقی مانده از تولد یک ستاره، ساخته میشوند. این سیاره ها در یک دیسک نازک از ذرات گرد و غبار و گاز به دور ستاره جوان می گردند و زمانی که این ذرات به یکدیگر چسبیده و همدیگر را جذب می کنند عظیم می شوند تا وقتی که فضای اطراف خود را از ذرات گرد و غبار و گاز تمیز کنند. همه چیز در این دنیای تازه شکل گرفته بی نظم است و همان طور که می دانیم برخورد ها در جنین های سیاره ای با پیش سیاره ها به صورت معمول وجود دارد. ستاره ها تمایل ندارند که به تنهایی تشکیل شوند بلکه در خوشه هایی از صد ها یا هزاران ستاره به یک باره تشکیل می شوند و برخورد هایی که میان سیستم های سیاره ای تازه شکل گرفته وجود دارد، موجب ویرانی عظیمی می شود.

تصور می شود زمین جوان ما توسط جسمی به عظیمی مریخ مورد اصابت قرار گرفته و همین برخورد، مواد کافی برای تشکیل ماه را به بیرون پراکنده کرده است. اما بعضی از سیارات با آینده ای تاریکتر روبرو شده اند. آن ها به کلی به بیرون رانده شدند و سرنوشتشان زندگی در سرمای بسیار فضای میان ستاره ای بود. این سیارات سیارات سرگردان شناور و رها در فضا هستند.

زمانی که سیاره ها بسیار جوان هستند می توان گفت در حد چند میلیون سال (زمین ما 4. 5 میلیاردساله است. هنوز از گرمای زمان تشکیل خود و انرژی آزادشده توسط انقباض گرانشی ادامه دار خود و همچنین فعالیت تابشی در هسته خود گرم می شوند. مثال های عظیمی از این سیارات جوان، اما شناور و رها (مثل یک سیاره مشتری نوزاد) به صورت مستقیم در مناطقی که ستاره ها به تازگی تشکیل شده اند، دیده شده اند. اما پیدا کردن سیارات سرگردان کوچکتر تا زمانی که پدیده همگرایی گرانشی کشف شد، تقریبا غیر ممکن به نظر می رسید.

همگرایی گرانشی هر چیزی که جرم داشته باشد فضا را خم می کند و باعث میشود نور از جهت مستقیم خود منحرف شود. این امر سبب می شود که یک شی با جرمی که دارد، نور را از منبعی که در پشت آن واقع شده است، کانونی کرده و مثل یک ذره بین عظیم آن را عظیم کند. به این پدیده همگرایی گرانشی گفته می شود. این پدیده توسط تئوری نسبیت عام اینشتین پیش بینی شده بود و اولین بار زمانی تایید شد که در هنگام خورشید گرفتگی کامل سال 1919، جابه جایی ستاره های نزدیک به خورشید، نسبت به موقعیت معمولشان مشاهده شد.

اثر همگرایی گرانشی در کهکشان ها که متشکل از تریلیون ها ستاره هستند، مشاهده شده است، که علت آن مقدار بسیار زیاد ماده ایست که میان کهکشان ها وجود دارد و ستاره هایی که با ستاره های پس زمینه هم راستا شده اند. یکی از مشاهدات همگرایی گرانشی مربوط به اثر یک سیاهچاله در کهکشان پرجرم مسیه 87 در نزدیکی ما بود که سال گذشته رصد شد. از آنجایی که لنز های گرانشی میتوانند بسیار کوچک نیز باشند، پس حتی یک سیاره سرگردان نامرئی نیز می تواند به عنوان یک عدسی گرانشی یا یک میکرو عدسی عمل کند.

یک مشاهده از این میکرو عدسی ها به سیاره سرگردان جدیدی به نام (OGLE-2016-BLG-1928) نسبت داده شده است. مشاهده گسترش نور یک ستاره کم نور در اعماق قسمت های داخلی کهکشان راه شیری که تنها برای 42 دقیقه طول کشید. این بدین معنی است که آن شی باید کوچک باشد و جرم تخمین زده شده برای آن، جای هیچ شکی را باقی نمی گذارد که عظیمی آن سیاره نمی تواند تفاوت بسیاری با زمین داشته باشد.

همچنین مشاهده شد که سیاره ای که اثر همگرایی را ایجاد کرده بود، هیچ ارتباطی با ستاره ای نیز نداشته است. سیارات سرگردانی که همگرایی ایجاد می کنند، قبلا هم پیدا شده بودند، اما این یکی از محکم ترین شواهد بود. سیاره (OGLE-2016-BLG-1928) علاوه بر شباهت بسیار زیاد به زمین، کوچکترین سیاره سرگردانیست که تا به امروز کشف شده است.

آیا زمین هم می تواند سرگردان شود؟

عبور تعداد زیادی از سیاره های سرگردان در کهکشان ما، سوالات جالب توجهی را مطرح می کند. آیا حیات می توانسته در این دنیا ها شکل گرفته، نجات یافته با مستقر شده باشد؟ شاید تمدن های پیشرفته از نظر فناوری توانسته باشند بر دشواری های تاریکی ابدی و عصر یخبندان حاکم بر این دنیا ها غلبه کرده باشند که البته نمی تواند با تاریخ پر فراز و نشیب و بلند بالای زمین قابل قیاس باشد. شاید آن ها قدرت هسته ای را مهار کرده باشند یا به طور کلی موجوداتی غیر زیستی باشند. شاید این حرف ها شبیه حرف های علمی تخیلی باشد، اما چه قدر احتمال دارد که سیاره زمین نیز به چنین سیاراتی تبدیل شود؟

این امر غیر قابل تصور نیست، حداقل در سال های گذشته که سیارک های سرگردانی، چون اومواموا و دنباله دار های سرگردانی، چون بوریساو به سرعت از منظومه شمسی ما عبور کرده اند. بعید است که سیاره سرگردانی با فاصله ای به نزدیکی فاصله آنها، از کنار ما عبور کند، اما خیلی هم فراتر از مرز های احتمال نیست.

زمین تا کنون از خطر اخراج شدن از گرانش خورشید جان سالم به در برده است، اما روزی، حدودا 4 میلیارد سال آینده، زمین هم می تواند سیار های سرگردان شود. چون با سپری شدن عمر خورشید، متورم شده و نیمی از خود را به فضا می پراکند. زمین نیز توسط خورشید بلعیده شده یا به شدت به بیرون پرتاب می شود. اما بعید است بتواند از کشش گرانشی خورشید فرار کند، پس هنگامی که خورشید مرده به کوتوله سفید تبدیل می شود، زمین به سرنوشتی مشابه سرنوشت دنیا های سرد و تاریک دچار می شود. نه اینکه کاملا تنها باشد، اما دیگر خبری از گرما، نور و درخشش ستاره ای که عمری به دور آن در حال گردش بود، نیست.