مالیات می تواند مصرف سیگار را کاهش دهد؟ - مجله گیلاسفا

به گزارش خبرنگاران، استعمال دخانیات در سطح جهانی از علل اصلی مرگ ومیر و عوارض قابل اجتناب است. مصرف سیگار به عنوان عامل خطر اصلی بسکمک از بیماری های واگیر و غیر و واگیر شناخته می شود.

همچنین هزینه های اقتصادی بسیار زیادی دارد. برای مثال در سال 2012 هزینه اقتصادی مربوط به سیگار، حدود 1.8 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی بود و حدود 40 درصد از این هزینه در کشورهای با درآمد کم صرف می شد.

یکی از مهم ترین سیاست ها در کاهش تقاضا برای سیگار، تنظیم قیمت این محصول است و تحمیل اشکال مختلف اقتصادیات، یکی از راهبردهای کلیدی تنظیم قیمت برای جلوگیری از شروع مصرف و افزایش اندازه ترک سیگار است.

تعداد زیادی از مطالعات، تاثیر افزایش اقتصادیات سیگار را در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه بررسی کردند. با این که چندین مطالعه تجربی، شواهدی را در حمایت از آن ارائه می کنند، ولی، برخی از مطالعات به طور قاطع به این نتیجه نرسیدند که قیمت های بالاتر منجر به مصرف کمتر سیگار می شود.

در این مطالعات عنوان شده که اقتصادیات و عوارض باعث افزایش قیمت سیگار می شود؛ اما سیگاری ها ممکن است به جای کاهش اندازه سیگار، سیگارهای با کیفیت پایین تر و ارزان تر را خریداری کنند. پاسخگویی تقاضای سیگار به دلیل تغییر قیمت، معمولاً با کیفیت و کمیت کشش قیمت (PED) سنجیده می شود.

کشش قیمتی تقاضا (PED)، شاخصی است که تغییر در اندازه تقاضای یک کالا را به دلیل تغییر در قیمت خود اندازه می گیرد و بسته به نوع محصول می تواند کشسان یا غیرکشسان باشد. به عنوان مثال؛ تقاضا برای انسولین در میان بیماران دیابتی، نسبت به افزایش متناسب با قیمت انسولین، کم تر کاهش می یابد. در این حالت PED یا کشش قیمتی تقاضا غیرکشسان است که نشان می دهد درصد تغییر در اندازه تقاضا کمتر از درصد تغییر قیمت خواهد بود. از سوی دیگر، تقاضا برای کالاهای لوکس مانند جراحی زیبایی به تناسب بیشتری نسبت به افزایش قیمت کاهش می یابد.

زمانی که کالای جایگزین وجود داشته باشد، کشش قیمتی یک محصول نیز فرق دارد. کشش متقاطع تقاضا (XED) نیز شاخصی است برای نشان دادن تغییر در اندازه تقاضای یک کالا، در زمانی که قیمت کالای جایگزین آن، افزایش می یابد. برای مثال، زمانی که قیمت برنج افزایش می یابد، مردم می توانند به جای برنج، گندم بیشتری مصرف کنند و شرایط دیگر ثابت بماند.

علی رغم شیوع زیاد و فزاینده مصرف دخانیات، تلاش ها برای کاهش مصرف سیگار در ایران چندان موفقیت آمیز نبوده است. با این که اقتصادیات می تواند راهبرد مؤثری برای کاهش تقاضا برای سیگار باشد، ولی ایران یکی از بدترین سیاست های اقتصادیاتی دخانیات را در منطقه مدیترانه شرقی داشته است.

مطالعات قبلی شیوع و عوامل تعیین کننده مصرف سیگار در ایران را بررسی کرده اند، اما هیچ مطالعه در ایران برای سنجش کشش تقاضای سیگار وجود ندارد. بر همین اساس پژوهشگران با انجام یک مطالعه، کشش قیمت و درآمد سه نوع سیگار مصرفی ایرانیان را بررسی کردند.

برای انجام این تحقیق، از داده های پیمایش درآمد و هزینه های خانوار ایرانی در سال 1396 که در تمام 31 استان ایران انجام شد، استفاده شد. در مجموع 39 هزار و 864 خانوار در این پیمایش شرکت داشتند.

بر اساس بررسی های این مطالعه، به نظر می رسد که برندهای غیرایرانی بیشترین سهم هزینه را در خانواده های ایرانی داشته اند. برندهای ایرانی 0.37 درصد از کل هزینه ها سهم داشتند. به طور میانه، خانوارهای ایرانی حدود 0.03 درصد از کل هزینه خانوار خود را صرف خرید انواع دیگر محصولات سیگار کرده اند.

همچنین نتایج حاکی از آن است که برندهای سیگار غیر ایرانی، بیشترین کشش مصرف را در بین سه نوع سیگار دارند.

پژوهشگران این مطالعه در خصوص نتایج به دست آمده، می گویند: کشش قیمتی تقاضا یا PED برای سیگارهای برندهای ایرانی کم تر از برندهای غیر ایرانی است. بنابراین، اقدامات اقتصادی مانند اقتصادیات که قیمت سیگار را افزایش می دهد، می تواند یک ابزار سیاسی مفید برای محدود کردن شروع و شدت مصرف سیگار در ایران باشد. با این وجود، کارایی چنین سیاستی به مدیریت بهتر اقتصادیات مارک های مختلف سیگار بستگی دارد.

به گفته این محققان؛ یافته های این مطالعه می تواند به سیاست گذاران کمک کند تا درک بهتری از استراتژی اقتصادیات بر سیگار و اجرای سیاست های مبتنی بر شواهد در ایران داشته باشند.

به گزارش خبرنگاران، در انجام این تحقیق؛ عنایت اله همایی راد و آنیتا ریحانیان؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی گیلان، محمد حبیب اله پولوک از اداره بهداشت نوا اسکوشیا کانادا و ستار رضایی از مرکز تحقیقات تعیین کننده های محیطی سلامت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، با یکدیگر مشارکت داشتند.

یافته های این مطالعه دی ماه سال 1399 به صورت مقاله علمی با عنوان کیفیت و کمیت کشش قیمتی سیگار در ایران در ژورنال بین المللی health planing and managment منتشر شده است.