7 کتاب مفید برای علاقه مندان به فیلم نامه نویسی - مجله گیلاسفا

جهانی فیلم نامه نویسی، جهانی پیچیده ای است و هر روز کار تازه ای در آن انجام می شود. نظریاتی مانند نگاه پست مدرنیستی به هنر هم که اساسا این جهان را پیچیده تر نموده اند و آن را اساسا چیزی بدون قاعده می دانند و کسانی هم هستند که آگاهانه قواعد تثبیت شده را به هم می ریزند. اما برای به هم ریختن قواعد، اول باید آن ها را حسابی بشناسید تا بتوانید هر کدام را به بازی بگیرید و حتی بیش از کسی که به آن ها پایبند است، بر هر کدام تسط داشته باشید. بنابراین تاریخ 125 ساله فیلم نامه نویسی در طول این بیش از یک قرن تعداد بسیار زیادی از قواعد برای خود دست و پا نموده که البته بسیاری از آن ها هم ریشه در داستانگویی ادبی و نمایشی گذشته دارند. اما چون این کلمه ها، به قصد تبدیل شدن به تصویر نوشته می شوند، از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار هستند که از آن ها رشته ای تازه و کاملا متمایز می سازد.

به علت همین خاصیت ویژه، بسیاری یک فیلم نامه را متنی هنری و ادبی به حساب نمی آورند. چرا که معتقد هستند فیلم نامه به تنهایی ارزشی ندارد و بنابراین هدفی جز خودش را دنبال می نماید. در واقع چنین افرادی بر این باور هستند که چون فیلم نامه به قصد تبدیل شدن به فیلم نوشته می شود و نویسنده از همان ابتدا بر تصویر روی پرده متمرکز می شود، نمی توان آن را به شکل مستقل اثری هنری به حساب آورد. گرچه بعضی از فیلم نامه ها هم در تاریخ سینما نشان داده اند که حسابی خواندنی هستند و بدون تماشای فیلم، فقط از خواندن متن نوشته شده می توان لذت برد، اما بالاخره هر فیلمی از متن روی کاغذ آغاز می شود و نطفه اصلی در فکر خلاق نویسنده ای بسته می شود. حال این که این نطفه چکونه توسعه یابد و چگونه به اثری مناسب ساتخه شدن فیلم تبدیل شود، به دانشی احتیاج دارد که از کتاب هایی مانند کتاب های معرفی شده در این فهرست به دست می آید.

در هر رشته ای، افراد تازه کاری وجود دارند که صرفا به علت علاقه و گوش دادن به ندای دل ممکن است به سمت کار تازه ای بروند. اگر این حرفه، نوشتن فیلم نامه باشد، انتخاب کتاب اشتباه می تواند صدمات جبران ناپذیری به فرد علاقه مند وارد کند و اصلا او را نه تنها از نوشتن، بلکه از خود سینما فراری دهد. نمی توان کتمان کرد که تعداد کتاب های بی فایده با ترجمه های بد در کتاب فروشی ها کم نیست و این ادعا را هم نداریم که کتاب های معرفی شده در این فهرست، تمام کتاب های به درد بخور و اساسی را شامل می شود و نمی توان کار خوب دیگری در بازار کتاب پیدا کرد، اما داشتن یک راهنما در این آشفته بازار اصلا چیز بدی نیست.

از سوی دیگر هستند کسانی که دانش بالایی در زمینه فیلم نامه نویسی دارند و نام هایی چون سید فیلد یا رابرت مک کی یا مترجم خوبی چون محمد گذرآبادی را سال ها است که می شناسند. بنابراین در این فهرست سعی شده که برای چنین فردی هم کتابی قرار داده شود تا بتواند به دانش خود بیافزاید. طبعا این فهرست هم مانند هر فهرست دیگر این چنین، قرار نیست که به تحلیلی همه جانبه از کتاب ها دست بزند و فقط می خواهد با ارائه اطلاعاتی، در تصمیم گیری نهایی به شما یاری رساند.

1. سی و شش شرایط نمایشی

• نویسنده: ژرژ پولتی
• مترجم: سید جمال آل احمد و عباس بیاتی
• ناشر: سروش

ژرژ پولتی برای نوشتن این کتاب، متون نمایشی بسیاری را زیر و رو نموده و از یونان باستان، چین اعصار گذشته، هند و غیره گرفته تا آثار کلاسیک همین چند قرن قبل و البته آثار عصر مدرن را آنالیز نموده و سی و شش طرح کلی را طبقه بندی نموده که همه داستان ها را در برمی گیرد و ثابت می نماید که همه قصه ها، در همه زمان ها و مکان ها ذیل یکی از این سی و شش شرایط قرار می گیرند. پس طبیعی است که با کتاب بسیار مهمی سر و کار داریم که نه تنها برای نویسندگان فیلم نامه بسیار مهم است و خواندش ضروری، بلکه دیگر افراد دست اندرکار در سینما را هم احتیاجمند به خود می نماید.

ساختارهای داستانی و خصوصیاتشان یک به یک به وسیله نویسنده مورد آنالیز قرار می گیرد تا خواننده بداند که داستان مورد نظرش در کدام دسته قرار گرفته و چگونه امکان توسعه آن وجود دارد. این موضوع به نویسندگان این امکان را می دهد که بتوانند در موقعیت های مختلف و در شرایطی که دچار افت در نوشتن و کمبود ایده شده اند، خود را نجات داده و دوباره دست به قلم شوند. ضمن این که کتاب یاری می نماید، نویسنده به درک بهتری از نویسندگان و نحوه کار آن ها برسد و البته آثار دیگری هم برای مطالعه پیدا کند و در نتیجه از تجربه دیگران بهره ببرد.

اگر در تمام عالم قصه گویی سی و شش شرایط کلی و ساختار وجود دارد، پس این کتاب، برای آغاز هر علاقه مندی مناسب است. چرا که او را وامی دارد به ایده خود نگاهی دوباره، این بار با دانشی تازه بیاندازد. ضمن این که به منتقدان و دیگر افراد شاغل در حوزه ادبیات سینمایی و البته دیگر شاخه های هنرهای نمایشی یاری می نماید که بدانند با چه چیزی روبه رو هستند و هر قصه و فیلمی از چه چیزهایی پیروی می نماید. پس طبیعی است که این کتاب باید در قفسه کتابخانه هر علاقه مندی به جهانی نویسندگی وجود داشته باشد.

کتاب سی و شش شرایط نمایشی نه تنها از پرفروش ترین کتاب ها با موضوع نوشتن داستان در ایران، بلکه در تمام جهان است.

کتاب سی و شش شرایط نمایشی اثر ژرژ پولتی انتشارات سروش

مشاهده کالا

2. مبانی فیلم نامه نویسی / راهنمای گام به گام از فکر تا فیلم نامه

• نویسنده: سید فیلد
• مترجم: جلیل شاهری لنگرودی
• ناشر: سوره مهر

سید فیلد را به عنوان یکی از پیامبران در حوزه تدریس نحوه نگارش فیلم نامه می شناسند. بسیاری بر این باور هستند که او بهتر از هر کس دیگری تمام دانش شیوه نگارش فیلم نامه نویسی سه پرده ای به شکل کلاسیک را تئوریزه کرد و از آن روش فیلم نامه نویسی، هدایت ساخت که می شد با مطالعه اش به آن دانش لازم نویسندگان بزرگ سینمای کلاسیک دست یافت. اگر تفاوت دیگری وجود داشت که نویسنده ها را پس از خواندن کتاب های او از یکدیگر متمایز می گرد، دیگر به دانش فیلم نامه نویسی بازنمی گشت، بلکه پای سواد و دانش در حوزه های دیگر یا زندگی زیسته و ذوق و قریحه به میان می آمد.

پس معین است که سید فیلد و کتاب هایش، برای علاقه مندان به فیلم نامه نویسی حسابی مهم هستند و باید با او نوشته هایش آشنا بود. کتاب های او حتی برای کسانی که در شاخه های دیگر سینما هم فعالیت می نمایند، مفید هستند؛ چرا که سبب به وجود آمدن دیدی تحلیلی نسبت به سینما در افراد می شود. بنابراین کسی که مثلا به نقد سینما علاقه دارد، حتما باید نوشته های وی را بخواند تا بتواند نسبت به ساختار سه پرده ای در سینما و معینات و زیر و بمش اطلاعات لازم را به دست آورد.

همان طور که از نام کتاب هم برمی آید، کتاب پیش رو دست مخاطبش را می گیرد و از زمانی که نطفه داستانی در فکر او شکل می گیرد تا زمانی که آن نطفه به یک فیلم نامه کامل تبدیل شود، یاریش می نماید. طبعا همواره نوشته نهایی یک فیلم نامه درجه یک نیست و نویسنده باید بداند که برای رسیدن به چنین جایی، احتیاج به چیزهای دیگری هم وجود دارد اما این کتاب برای کسی که می خواهد آغاز به یاد گرفتن قواعد اولیه کند، حسابی مفید است. به همین علت هم اثر سید فیلد با طرح مسائلی ابتدایی مانند تعریف فیلم نامه آغاز می شود.

جلیل شاهری لنگرودی یکی از فعالان در عرصه ترجمه کتاب های مرتبط با فیلم نامه نویسی و ترجمه است. او کتاب های دیگری با موضوع اصول ترجمه و فیلم نامه نویسی مانند ساخت واژه اثر جان سینکلر و راهگشای فیلم نامه نویسی نوشته همین سید فیلد را ترجمه نموده و البته کتابی هم در باب شیوه ترجمه یک اثر با عنوان راهگشای ترجمه، با نگاهی زبان شناختی را به رشته تحریر درآورده است.

کتاب مبانی فیلمنامه نویسی از فکر تا فیلمنامه اثر سید فیلد انتشارات سوره مهر

91,000 تومان

مشاهده و خرید

3. عناصر فیلم نامه نویسی

• نویسنده: اروین آر. بلکر
• مترجم: محمد گذرآبادی
• ناشر: هرمس

بگذارید این بار با مترجم کتاب آغاز کنیم. محمد گذرآبادی یکی از فعال ترین افراد در عرصه عرضه کتاب های مفید در حوزه های فیلم نامه و داستان در این سرزمین است. او تعداد زیادی از کتاب های مختلف را ترجمه نموده و کاری نموده که گنجینه معرکه ای از آثار مهم فیلم نامه نویسی سر از کتابفروشی ها و قفسه های کتابخانه های خانگی درآورد. در هر خانه علاقه مند به سینمایی حتما کتابی به ترجمه او وجود دارد و علت این موضوع هم به کیفیت کارش و هم به عناوین مختلفی که تا به امروز ترجمه نموده بازمی شود. از دیگر کتاب هایِ خوبِ ترجمه شده به وسیله او (به جز آثار معرفی شده در این فهرست) می توان به سفر نویسنده نوشته کریستوفر ووگلر، راه داستان؛ فن و روح نویسندگی اثر کاترین آن جونز یا 101 نکته فیلم نامه نویسی به قلم الکسیس نیکی اشاره نمود.

درباره نویسنده کتاب هم شاید ذکر این نکته جالب باشد که کسی مانند جرج لوکاس از دانشجویانش بوده. مهم ترین نظریات وی هم در همین اثر گردآوری شده که در برابر شما است. اروین آر. بلکر در این کتاب کوشش می نماید که تکنیک های نوشتن فیلم نامه را آموزش دهد و کاری به این ندارد که قصه شما چیست. او در واقع فقط در جستجوی کنار هم قرار دادن قواعدی است که به درد هر قصه ای می خورد.

از سوی دیگر اروین آر. بلکر در این کتاب به اصول درام و البته نحوه پرورش شخصیت های دراماتیک هم توجه دارد. برای او آدم های حاضر در نوشته، فقط کله های سخنگویی نیستند که تنها قصه را جلو می برند و کار دیگری ندارند. در واقع وی دسستورالعمل هایی ارائه نموده که با اتکا به آن ها می توان شخصیت هایی ملموس و مجذوب کننده خلق کرد که مخاطب با آن ها همراه و برای سرنوشتشان نگران می شود. پس نویسنده می تواند کلیاتی در اختیار داشته باشد که با دنبال کردنشان، شخصیت های بهتری بسازد.

گویا جناب اروین آر. بلکر هیچ گاه پیروز نشده که کتابش را تمام کند. او قبل از اتمام کارش بر روی این کتاب از جهان رفته اما خانواده اش برای حفظ میراث وی، از دانشجویان و دوستان و البته از نوارهای ضبط شده در کلاس ها و جزوه های دانشجویان یاری گرفته اند و کتاب را به خاتمه رساده اند. نتیجه هم حسابی مفید از کار درآمده است.

کتاب عناصر فیلمنامه نویسی اثر اروین آر. بلکر انتشارات هرمس

مشاهده کالا

4. داستان / ساختار، سبک و اصول فیلم نامه نویسی

• نویسنده: رابرت مک کی
• مترجم: محمد گذرآبادی
• ناشر: هرمس

از محمد گذرآبادی و تاثیرش در ادبیات سینمایی ایران گفتیم. اما قطعا این مهم ترین ترجمه او در زمینه نوشتن فیلم نامه به زبان فارسی است. این موضوع هم به اهمیت کتاب و هم به اهمیت نویسنده اش بازمی شود. شیوه کار رابرت مک کی با دیگران بسیار فرق دارد. او برخلاف شخصی مانند سید فیلد که اصولی کلی و مکانیکی برای نوشتن فیلم نامه طراحی می نمایند و بقیه کار را به خود نویسنده وامی گذارند، بر تقویت احساس نویسنده در کنار فهم ساز و کار داستان و تاثیری که یک روایت خوب بر مستمع یا بینننده می گذارد، متمرکز می شود. برای رابرت مک کی هیچ چیز مهم تر از بالا بردن قدرت تاثیرگذاری نوشته نویسنده نیست و البته دست او را هم بازمی گذارد که خودش، به شیوه دلخواهش برسد.

با سر زدن به عناوین کتاب، معین می شود که منظور پاراگراف بالا چیست. او تک تک اجزای یک داستان را تعریف می نماید و از اهمیت آن ها می گوید. او حتی تعریفی از نویسنده و داستانگو هم ارائه می دهد و از تاثیر قصه گویی بر هر فرهنگی می نویسد. برای او قصه و قصه گویی انتهای هدف زندگی آدمی است و به همین علت هم نوشته اش در کتاب داستان انگار اثری در رسای نویسندگان از کار درآمده است. بنابراین برای او شما به عنوان یک نویسنده ارزش بسیاری دارید و دوست دارد کاری کند که نویسنده بهتری شوید.

رابرت مک کی بعد از گفتن از قصه و داستان، به سراغ سینما می رود. از نوشتن یک صحنه خاص برای فیلم نامه می گوید و به شما یاد می دهد که چگونه این صحنه در ساختار یک نوشته منظم قرار دهید. به همین علت هم اصلا فصلی برای تحلیل صحنه در نظر گرفته شده است. در ادامه وی به شخصیت و قهرمان در یک فیلم نامه می رسد و از استفاده درست و پرورش صحیح آن ها در دل یک نوشته خوب می گوید. همه این ها در کنار هم باعث شده که کتاب رابرت مک کی در کنار گفتن از الگوهای مختلف، دست نویسنده را هم برای شیوه نوشتن بازگذارد، برخلاف کاری که افرادی مانند سید فیلد انجام می دهند. همین موضوع هم این کتاب وی را به یکی از مهم ترین آثار در حوزه فیلم نامه نویسی، نه تنها در ایران، بلکه در کل جهان نموده است. در چنین چارچوبی است که هم دوستداران نظریات ارسطو در شیوه داستاگویی از کتاب وی استقبال می نمایند و هم دوستداران مدرنیسم در قصه گویی و روایت دوستش دارند.

کتاب داستان، ساختار، سبک و اصول فیلمنامه نویسی اثر رابرت مک کی

290,000 تومان

مشاهده و خرید

5. آناتومی داستان / بیست و دو گام تا استاد شدن در داستان گویی

• نویسنده: جان تروبی
• مترجم: محمد گذرآبادی
• ناشر: ساقی

گذرآبادی این بار به سراغ ترجمه کتتبی رفته که از تکنیک های داستاگویی به نفع نوشتن یک فیلم نامه استفاده می نماید. نویسنده در ایجا با اشاره و مثال آوردن از نمایش نامه و رمان های مختلف، فرصتی می سازد تا تکنیک های نوشتن یک فیلم نامه خوب را به خواننده اش آموزش دهد.

از این جا به بعد فهرست با کتاب های سر و کار داریم که کمی مخاطب را به چالش می کشند. مثلا برای فهم بهتر نوشته جان تروبی شما باید علاقه زیادی به خواندن رمان و کتاب های داستانی و اصلا خواندن هر نوع قصه ای داشته باشید. پس طبعا اگر چندان اهل ادبیات نیستید، فهم این کتاب بسیار سخت خواهد بود، حال بماند که چگونه می توان اهال ادبیات و خوانده قصه نبود، اما به قصه گفتن علاقه داشت؟

از سوی دیگر جان تروبی، یعنی نویسنده کتاب، هم از آن آدم هایی است که از آن ها به عنوان دکتر فیلم نامه یاد می نمایند. این دسته از افراد کسانی هستند که مدام به وسیله کمپانی ها و نویسنده های مختلف مورد ارجاع قرار می گیرند تا درباره فیلم نامه نظر دهند و در مقام مشاور فیلم نامه نویس همکاری و کاری نمایند که قصه مورد نظر نویسنده مناسب ساخته شدن یک فیلم شود. گفته می شود که او تا به امروز به بیش از هزار فیلم نامه مشورت داده است که اگر درست باشد، رقم هزار، رقمی جادویی است. او را به مردی افسانه ای تبدیل می نماید.

از سوی دیگر جان تروبی به مساله ای بسیار مهم به ویژه در میان نسل نو توجه می نماید. او می داند که نسل تازه به واسطه توسعه شیوه های مختلف دنبال کردن یک داستان مانند تماشای فیلم های مختاف، توسعه تلیزین در خانه ها و هم چنین افزایش روزافزون پلتفرم های مختلف، در دسترس بودن کتاب های مختلف نسبت به دهه های گذشته و غیره، تمایز کمی میان داستانگویی بین مدیوم های متلف قائل است. برای او چندان فرقی نمی نماید که این داستان در یک کتاب ادبی است یا در یک فیلم. فقط مجذوب کنندهیت اهمیت دارد. پس سعی نموده که پلی بین شکل های مختلف داستاگویی برقار کند و نه تنها برای چنین مخاطبی، فیلم نامه را از گونه های دیگر روایتکری جدا کند، بلکه به تشابهات هم بپردازد. این مساله کتاب او را به اثری مهم تبدیل می نماید.

کتاب آناتومی داستان اثر جان تروبی انتشارات ساقی

123,080 تومان

مشاهده و خرید

6. راهنمای خلاقیت فیلم نامه نویس

• نویسنده: لیندا سیگر
• مترجم: عباس اکبری
• ناشر: نیلوفر

لیندا سیگر دیگر نویسنده این فهرست است که او را به عنوان دکتر فیلم نامه در آمریکا می شناسند. او که در حوزه الهیات هم دستی دارد و آثاری با مضامین معنوی هم نوشته، سال ها به عنوان مشاور در پروژه های سینمایی و تلویزینی کار نموده و کتاب هایی هم در زمینه نوشتن فیلم نامه به رشته تحریر درآورده است. یکی دیگر از کتاب های خوب او که در بازار کتاب ایران وجود دارد، کتاب فیلم نامه نویسی پیشرفته است که هم با ترجمه محمد گذرآبادی و هم با ترجمه عباس اکبری در بازار کتاب موجود است. از طرف دیگر او به نحوه اقتباس از آثار دیگر هنری هم علاقه دارد و کتابی هم با چنین مضمونی نوشته با نام نگارش فیلم نامه اقتباسی که انتشارات نیلوفر آن را عرضه نموده و حسابی می تواند به نویسندگان جوان یاری کند..

خب در این جای فهرست دیگر به آثاری رسیده ایم که احتیاج به خواننده ورزیده دارند؛ به این معنا که خواننده این کتاب اول باید تسلط کافی بر قواعد نوشتن فیلم نامه داشته باشد، چند باری تمرین نوشتن نموده باشد و حال در پی سبکی شخصی می شود که او را از دیگران متمایز می نماید. در واقع باید کلی کتاب دیگر خوانده باشید، بعد سراغ این کتاب بروید. طبعا این که شما مانند هزاران نویسنده دیکر بنویسید و آثارتان هیچ وجه تمایزی از دیگران نداشته باشد، برای شما موقعیت ویژه ای در بازار به وجود نمی آورد و ممکن است که هیچ گاه هیچ فیلم نامه ای نفروشید. طبعا به چنین چیزی علاقه ندارید و می خواهید که از این شرایط خلاص شوید و دیگران را تحت تاثیر قرار دهید، به ویژه سرمایه گذاران و کارگردانان را.

کتاب خانم سیگر به شما یاری می نماید که تمرین کنید و سبک خود را پیدا کنید. نوشته های خود را متنوع تر کنید و اصلا نسبت به خود و علایقتان به درک تازه ای برسید. پس اگر از خواندن کتاب های دیگر فارغ شدید و مدام نوشتید اما از خود راضی نبودید، حتما سری به کتاب راهنمای خلاقیت فیلم نامه نویس بزنید و معضل نوشتن خود را از بین ببرید.

کتاب راهنمای خلاقیت فیلمنامه نویس اثر لیندا سیگر

مشاهده کالا

7. فیلم نامه نویسی آلترناتیو / با پیروزیت قواعد را بشکنید

• نویسنده: کن دایسینجر و جف راش
• مترجم: آراز بارسقیان
• ناشر: چشمه

اگر همه آن کارهایی که در ذیل کتاب راهنمای خلاقیت فیلم نامه نویس نوشته شده را انجام دادید و روحیه ای عصیانگر داشتید که راضی به پیروی از قواعد نبود و می خواست مدام طرح های نو دراندازد و ساختارشکنی کند و به فیلم های کلیشه ای هم علاقه ای ندارید، این کتاب اثر مناسبی برای شما است. اصلا این کتاب برای نویسندگانی نوشته شده که از سینمای معمول گریزان هستند و دوست دارند علاوه بر پیدا کردن سبک خاصی در نوشتن، قواعد بازی را به هم بزنند و مدام آشنازدایی نمایند.

عنوان کتاب هم چنین چیزی به ما می گوید. قبلا در همین نوشته گفته شد که برای بر هم زدن قواعد، باید اول تسلط کافی بر آن ها داشته باشید. پس باید مدام سطح خود را ارتقا دهید و به جایی برسید که بتوانید یک فیلم نامه کلیشه ای را راحت از کار دربیاورید و روی کاغذ بنویسید. تنها در آن حالت است که می توانید فیلم نامه ای آلترناتیو و پیشرو بنویسید که همان قواعد را به بازی می گیرد. اصلا در هر رشته ی هنری چنین قاعده ای وجود دارد؛ خیال می کنید که پیکاسو نمی توانست نقاشی هایی شبیه به واقعیت از کار دربیاورد و از فقط به خاطر روحیه متفاوتش مکتب هنری کوبیسم را پایه گذاشت و تبدیل به نقاشی پیشرو شد؟ اگر چنین خیالی دارید، سخت در اشتباه هستید.

البته کتاب نقطه قوت دیگری هم دارد که حسابی آن را از آثار مشابه جدا می نماید؛ آن هم این که احتیاجی نیست برای مرور قواعد فیلم نامه نویسی سینمای کلاسیک، سری به کتاب های خوانده شده بزنید و کتابخانه خود را زیر و رو و ساعت ها وقت صرف کنید. نویسندگان خودشان ابتدا توضیحی اجمالی در باب نوشتن یک فیلم نامه کلاسیک داده اند، قواعد فیلم نامه نویسی به آن شیوه را مرور نموده و البته در این کار هم سنگ تمام گذاشته اند و سپس به سراغ روش های تمرین برای بر هم زدن آن قواعد رفته اند. همین هم از کتاب فیلم نامه نویسی آلترناتیو کتاب خوبی ساخته که می تواند مفید واقع شود. نکته دیگر این که کتاب حاضر ترجمه روانی دارد و خواندنش هم حسابی لذتبخش است.

کتاب فیلم نامه نویسی آلترناتیو اثر کن دایسینجر

مشاهده کالا